Page 3 - ÜSTADNAME
P. 3
ÖNSÖZ
ÜSTADNAME iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Osmanlı’nın yükselme
döneminde Sadrazamlık yapmış Damat Lütfü Paşa’nın ASAFNAMESİ ile gerileme
döneminde Defterdarlık ve Valilik gibi üst düzey görevlerde bulunan Defterdar Mehmet
Sarı Paşa’nın Devlet Adamlarına Öğütler eserine yer verilmiştir.
İkinci bölümde ise, 1879-2016 yılları arasında Osmanlı ve Cumhuriyet tarihinde
görev yapan vergi denetim elemanları ve bunların geçirdikleri evreler tarihsel kronoloji
takip edilerek ele alınmıştır. Osmanlı’dan günümüze intikal eden en köklü vergi denetim
elemanları Maliye Müfettişleridir. Maliye Müfettişliği, 1879 yılında II. Abdülhamid
fermanı ile kurulmuş olup 150 yıllık köklü bir geçmişe sahiptir. Ancak, süreç içerisinde
zaman zaman lagvedilmek veya dar bir kadroya insihar etmekle karşıya karşıya kalmış ve
hüviyetini koruyamamıştır. Teftiş Heyetinin geçirdiği bu evreler objektif bir değerlendirme
ile ele alınmıştır. Binaenaleyh Maliye Müfettişliğinde, icra kılınan tetkikat ve tahkikatlarda
kemiyetten ziyade keyfiyete ehemmiyet verilmiştir.
Maliye Müfettişlerinden sonra en eski geçmişe sahip vergi denetim elemanları Vergi
Denetmenleri’dir. 1926 tarihinde Kazanç Vergisi Kanunu ile oluşturulan Tahakkuk
Müfettişliği bu mesleğin geçmişinde önemli yere sahiptir. Süreç içerisinde denetim
görevi gören tahsilat müfettişi, varidat tetkik memuru, pul tetkik memuru, maliyet teftiş
heyeti tetkik memurları ile birleşerek 1936 yılında varidat kontrol memurluğu unvanı
ihdas edilmiştir. Gelir kontrol memuru, tahsil kontrol memurluğunu da içine alarak 1950
yılında vergi kontrol memurluğu, 1994 yılında vergi denetmenliği oluşturulmuştur. Bu
nedenle vergi denetmenleri geçmişte olduğu gibi günümüzde de birçok unvanı bünyesinde
toplayarak birleştirici rol oynamıştır.
1929 tarihinde pul müfettişliği unvanı ihdas edilmiş ancak çok geçmeden bu unvanlarda
görev yapanlar hiçbir işleme gerek kalmaksızın 1936 tarihinde Varidat Kontrolörü olarak
atanmışlardır. 1942 yılında kurulan tahsilat kontrolörü unvanı da 1946 yılında kurulan
gelirler kontrolörlüğü unvanı ile birleştirilmiştir. Bu nedenledir ki, gelirler kontrolörlerinin
geçmişinde pul müfettişliği vardır ve kökeni ve aslı bundan ibarettir.
ÜSTADNAME iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Osmanlı’nın yükselme
döneminde Sadrazamlık yapmış Damat Lütfü Paşa’nın ASAFNAMESİ ile gerileme
döneminde Defterdarlık ve Valilik gibi üst düzey görevlerde bulunan Defterdar Mehmet
Sarı Paşa’nın Devlet Adamlarına Öğütler eserine yer verilmiştir.
İkinci bölümde ise, 1879-2016 yılları arasında Osmanlı ve Cumhuriyet tarihinde
görev yapan vergi denetim elemanları ve bunların geçirdikleri evreler tarihsel kronoloji
takip edilerek ele alınmıştır. Osmanlı’dan günümüze intikal eden en köklü vergi denetim
elemanları Maliye Müfettişleridir. Maliye Müfettişliği, 1879 yılında II. Abdülhamid
fermanı ile kurulmuş olup 150 yıllık köklü bir geçmişe sahiptir. Ancak, süreç içerisinde
zaman zaman lagvedilmek veya dar bir kadroya insihar etmekle karşıya karşıya kalmış ve
hüviyetini koruyamamıştır. Teftiş Heyetinin geçirdiği bu evreler objektif bir değerlendirme
ile ele alınmıştır. Binaenaleyh Maliye Müfettişliğinde, icra kılınan tetkikat ve tahkikatlarda
kemiyetten ziyade keyfiyete ehemmiyet verilmiştir.
Maliye Müfettişlerinden sonra en eski geçmişe sahip vergi denetim elemanları Vergi
Denetmenleri’dir. 1926 tarihinde Kazanç Vergisi Kanunu ile oluşturulan Tahakkuk
Müfettişliği bu mesleğin geçmişinde önemli yere sahiptir. Süreç içerisinde denetim
görevi gören tahsilat müfettişi, varidat tetkik memuru, pul tetkik memuru, maliyet teftiş
heyeti tetkik memurları ile birleşerek 1936 yılında varidat kontrol memurluğu unvanı
ihdas edilmiştir. Gelir kontrol memuru, tahsil kontrol memurluğunu da içine alarak 1950
yılında vergi kontrol memurluğu, 1994 yılında vergi denetmenliği oluşturulmuştur. Bu
nedenle vergi denetmenleri geçmişte olduğu gibi günümüzde de birçok unvanı bünyesinde
toplayarak birleştirici rol oynamıştır.
1929 tarihinde pul müfettişliği unvanı ihdas edilmiş ancak çok geçmeden bu unvanlarda
görev yapanlar hiçbir işleme gerek kalmaksızın 1936 tarihinde Varidat Kontrolörü olarak
atanmışlardır. 1942 yılında kurulan tahsilat kontrolörü unvanı da 1946 yılında kurulan
gelirler kontrolörlüğü unvanı ile birleştirilmiştir. Bu nedenledir ki, gelirler kontrolörlerinin
geçmişinde pul müfettişliği vardır ve kökeni ve aslı bundan ibarettir.
